cechy taksacyjne
Moderator: Moderatorzy
cechy taksacyjne
Cze wszystkim, czy moglibyście wymienić mi i wytłumaczyć na czym polegają poszczególne cechy taksacyjne.
cechy taksacyjne
Postaram Ci się pomóc, lecz jest to tak obszeny temat, że mogę tylko wymienić elementy taksacyjne. W przyszłości będą one w encyklopedii leśnej, jak Bozia pozwoli...
A więc do dzieła:
Elementy taksacyjne drzewostanu i sposoby ich określania
a. Struktura (budowa) pionowa
W naszych lasach wyodrębniono . zdefiniowano następujące, najczęściej spotykane, formy drzewostanów: drzewostany jednopiętrowe, dwupiętrowe, trzypiętrowe, w klasie odnowienia, w klasie do odnowienia i o strukturze przerębowej.
b. Skład gatunkowy.
Wyróżnia się drzewostany jednogatunkowe (lite) i wielogatunkowe (mieszane).
Skład gatunkowy wyraża się udziałem poszczególnych gatunków drzew w drzewostanie, przy czym procent ten dotyczyć może miąższości, pola przekroju pierśnicowego, powierzchni rzutu koron czy też liczby gatunków drzew występujących w drzewostanie. W drzewostanach rębnych, bliskorębnych i przeszłorębnych skład gatunkowy określany jest na podstawie udziału miąższościowego, a w uprawach (do osiągnięcia zwarcia) - udziału ilościowego poszczególnych gatunków drzew.
Skład gatunkowy określany jest oddzielnie dla każdego piętra i zapisywany w skali 10-stopniowej (suma udziału gatunków drzew równa się 10), przy czym udział procentowy wyraża cyfra arabska umieszczona przed nazwą gatunku, np. 9 So, 1 Db oznacza 90% udziału sosny i 10% dębu.
c. Zmieszanie
Jeżeli mamy do czynienia z drzewostanami mieszanymi, to oprócz udziału gatunków drzew podaje się również sposób ich rozmieszczenia w drzewostanie, zwany formą zmieszania. Cecha ta jest szczególnie ważna dla drzewostanów młodych (I i II klasa wieku), w których podstawowym celem zabiegów hodowlanych jest regulacja składu i rozmieszczenie gatunków drzew w drzewostanie.
Obecnie stosuje się następujące formy zmieszania:
- jednostkowe - gdy gatunki drzew są zmieszane jednostkowo (nie tworzą grup ani kęp),
- grupowe - jeżeli gatunki są zmieszane w formie grup po kilkanaście sztuk,
- drobnokępowe - odnosi się do drzewostanów I klasy wieku, jeżeli gatunki występują w formie kęp do 2 arów,
- kępowe - w I i II klasie wieku, jeżeli gatunki występują w formie kęp wielkości ponad 2 arów, a w starszych drzewostanach ponad 5 arów,
- rzędowe - jeżeli gatunki występują na przemian rzędami (np. rząd sosny i rząd dębu lub 2 rzędy So i 1 rząd Db),
- pasowe - jeżeli gatunki występują na przemian pasami (co najmniej po 3 rzędy),
- smugowe — jeżeli gatunki występują w formie nieregularnych smug.
d. Wiek
Wiek drzewostanu odgrywa istotną rolę w organizacji gospodarstwa leśnego. Na jego podstawie - w połączeniu z innymi cechami - określa się produkcyjność i jakość siedliska, stosuje tablice zasobności do taksacji (określenie klasy bonitacji, zadrzewienia, a czasem także zapasu przyrostu i użytków trzebieżowych:. ustala się rodzaj i intensywność zabiegów pielęgnacyjnych. Wiek drzewostanu spełnia również pierwszoplanową rolę w zaprowadzeniu ładu czasowego (ustalenie wieku rębności, kolei rębu, etatu użytkowania, modelu lasu, planu cięć itd.).
Pod względem wieku drzewostany dzielą się na równo- i różnowiekowe.
e. Miąższość
Zapas drzewostanów jest podstawowym elementem taksacyjnym wykorzystywanym w organizacji gospodarstwa leśnego. Służy on między innymi do ustalenia rozmiaru pozyskania użytków drzewnych oraz opracowania szczegółowego planu cięć na najbliższy okres gospodarczy.
W zależności od wymaganej dokładności oznaczania zapasu drzewostanów różny jest nakład pracy i kosztów przy pomiarze tego elementu. Do wymogów dokładności muszą być dostosowane odpowiednie metody oznaczania zapasu. Stopień dokładności zależy od roli, jaką miąższość konkretnego drzewostanu odgrywa w regulacji ładu czasowego. Najbardziej dokładnie należy określić zapas drzewostanów rębnych i przeszłorębnych, a spośród drzewostanów negatywnych, tych które zostaną objęte użytkowaniem rębnym w najbliższym okresie gospodarczym. Wielkość zapasu tych drzewostanów służy bezpośrednio do ustalania etatu użytkowania i jest podstawą do sporządzania planu cięć. Dla drzewostanów średnich i młodszych klas wieku można przyjąć mniejszą dokładność. Z takiego założenia wynika wybór najodpowiedniejszych metod.
f. Stopień (wskaźnik, czynnik) zadrzewienia
Oprócz wielkości zapasu drzewostanu w odniesieniu do 1 ha i całej powierzchni wyłączenia podaje się również jego względną wielkość, tzn. stopień zadrzewienie. Jest to stosunek miąższości danego drzewostanu o powierzchni 1 ha do miąższości podanej w tablicach zasobności (suma miąższości drzewostanu głównego i podrzędnego) dla tego samego gatunku drzewa, klasy bonitacji, wieku oraz ewentualnie tej samej intensywności stosowanych zabiegów pielęgnacyjnych (jeśli tablice zawierają takie zróżnicowanie). Stopień zadrzewienia może być również wyrażony stosunkiem sumy pola przekroju pierśnicowego danego drzewostanu i pola drzewostanu tablicowego. Obliczany jest on jako ułamek dziesiętny z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.
Stopień zadrzewienia służy przede wszystkim do oceny wykorzystania przez drzewostan zdolności produkcyjnych, a więc do oceny produkcyjności drzewostanu.
W uprawach cechą odpowiadającą zadrzewieniu jest udatność. Przez to pojęcie rozumie się procentowy stosunek liczby sadzonek rosnących aktualnie i sadzonek posadzonych, np. udatność 90% oznacza, że 10% sadzonek wypadło z drzewostanu.
g. Bieżący przyrost miąższości
Dla potrzeb urządzania lasu konieczna jest znajomość bieżącego przyrostu spoodziewanego (bieżącego przyrostu w przód), który dokona się w okresie obowiązywania operatu urządzania lasu. Dokładne określenie tego przyrostu jest niemożliwe. Można wyznaczyć go w przybliżeniu na podstawie przyrostu bieżącego określonego wstecz oraz opierając się na znajomości prawidłowości przebiegu przyrostu w czasie i jego zależności od różnych warunków.
Bieżący przyrost miąższości odgrywa dużą rolę przede wszystkim przy ustalaniu rozmiaru użytkowania w lesie o strukturze przerębowej, ale znajduje też zastosowanie w obiektach zagospodarowanych systemem zrębowym czy zrębowo-przerębowym. Przy ustalania różnego rodzaju etatów (np. etat według dojrzałości, według stanu drzewostanów czy według potrzeb hodowlanych) zapas nie może być traktowany statycznie (według stanu na początek okresu gospodarczego), lecz dynamicznie, tzn. że trzeba go powiększyć o przyrost, jaki się odłoży do momentu usunięcia drzewostanów. Jeżeli ustala się etat na okres 10-letni, to do zapasu drzewostanów objętych użytkowaniem rębnym w tym okresie trzeba dodać przeciętnie ich 5-letni bieżący przyrost miąższości. Problem ten ma również swoje odzwierciedlenie w planie cięć. Jeżeli np. drzewostan ma być wycięty za 5 lat, to aby określić zapas w momencie jego usuwania, trzeba dodać do obecnej miąższości jej przyrost w najbliższym pięcioleciu.
h. Jakość drzewostanu
Oprócz określenia dominującej funkcji każdego drzewostanu (gospodarczej, ochronnej czy rezerwatowej) ważnym zadaniem jest określenie jego jakości hodowlanej i technicznej. Różne przyczyny składają się na to, że nawet drzewostany o podobnym składzie gatunkowym, wieku i zapasie mają różną przydatność gospodarczą.
Syntetycznym wskaźnikiem wartości drzewostanu jest jego jakość. Ten element taksacyjny musi być określany w zależności od stadium rozwojowego drzewostanu i w związku z tym w różnym wieku bierze się pod uwagę różne cechy drzew.
Młode drzewostany ocenia się pod kątem przydatności do dalszej hodowli, jakość zaś starszych drzewostanów określa się na podstawie udziału sortymentów drzewnych przewidywanych do pozyskania (im udział cennych sortymentów jest większy, tym jakość drzewostanu jest wyższa).
Jakość hodowlana jest wypadkową cech charakteryzujących zdrowotność, wzrost, rozwój; wyraża ją liczba dwucyfrowa. Dla upraw pierwsza cyfra dotyczy dostosowania składu gatunkowego do siedliska, a druga - jest wskaźnikiem zdrowotności i stopnia uszkodzenia. Dla, pozostałych drzewostanów przy ocenie jakości hodowlanej pierwsza cyfra dotyczy oceny zdrowotności, a druga - wzrostu i rozwoju (zgodności składu gatunkowego z siedliskiem, stopnia oczyszczenia strzał, rozwoju i przekroju strzał itp.).
i. Przeciętna wysokość i pierśnica, klasa bonitacji siedliska
Przeciętna wysokość drzewostanu wykorzystywana jest w urządzaniu lasu przede wszystkim do określenia klasy bonitacji siedliska. Do tego celu może być również zastosowana przeciętna pierśnica, ale jej główna rola polega na tym, że charakteryzuje udział drzew w drzewo¬stanie przypadających na poszczególne stopnie pierśnicy. Przeciętna pierśnica wskazuje bezpośrednio na układ sortymentów w drzewostanie, natomiast wpływ przeciętnej wysokości na układ sortymentów jest stosunkowo niewielki.
Znaczenie klasy bonitacji jako miernika żyzności siedliska zmalało w ostatnim okresie w związku z rozwojem typologii leśnej. Obecnie miernikiem żyzności jest siedliskowy typ lasu, jednak w jego ramach ma się do czynienia często z dwoma lub trzema klasami bonitacji dla tego samego gatunku. Przez określenie klasy bonitacji charakteryzuje się bardziej szczegółowo możliwości wzrostu danego gatunku drzew w określonym siedliskowym typie lasu oraz stwarza się podstawę do wykorzystania w pracach taksacyjnych tablic zasobności.
Dla drzewostanów wielogatunkowych o strukturze piętrowej przeciętną wysokość określa się oddzielnie dla gatunków drzew w każdym z pięter.
Przeciętną wysokość ustala się z reguły jako średnią arytmetyczną wysokości pewnej liczby drzew o pierśnicach zbliżonych do przeciętnej i wybranych w różnych miejscach drzewostanu.
Przeciętną pierśnicę określa się oddzielnie dla każdego gatunku drzew i piętra jako średnią arytmetyczną pierśnic reprezentatywnej liczby drzew. Liczba ta zależy od zróżnicowania grubości w drzewostanie. Wynik zaokrągla się w zasadzie do pełnych centymetrów i podaje się go dla drzewostanów od IIa podklasy wieku, czasem Ib (na żyznym siedlisku).
Klasę bonitacji siedliska określa się dla danego gatunku drzew na podstawie przeciętnej wysokości i wieku przez porównanie z odpowiednimi wielkościami w tablicach zasobności. Klasę bonitacji określa się dla gatunków głównych z dokładnością do 1/2 klasy i zapisuje liczbami rzymskimi (I, II, III itd.). Dla drzewostanów I klasy wieku, halizn i powierzchni zrębowych nie można bezpośrednio określić klasy bonitacji. Dlatego też wskaźnik ten określa się na podstawie bonitacji ustalonych w drzewostanach sąsiednich rosnących w podobnych warunkach siedliskowych.
j. Zwarcie, luki
Zwarcie jest to stosunek powierzchni rzutu koron drzew drzewostanu do powierzchni samego wyłączenia drzewostanowego. Wskaźnik ten jest jedną z tych cech drzewostanu, na podstawie których projektuje się różne zabiegi hodowlane, takie jak podsiewy, podsadzenia, czyszczenia, trzebieże.
W praktyce mamy do czynienia z dwoma sposobami oceny zwarcia: słownym i liczbowym. Słowna ocena zwarcia przewiduje skalę 5-stopniową, która uzależnia przyjęte formy zwarcia od wzajemnego oddalenia koron drzew:
1) zwarcie silne, jeżeli korony częściowo zachodzą na siebie i nie ma przerw w okapie drzewostanu,
2) zwarcie pełne, jeżeli korony drzew stykają się ze sobą i nie ma przerw w okapie,
3) zwarcie umiarkowane (rozluźnione), jeżeli korony drzew oddzielone są od siebie wąskimi wolnymi pasami,
4) zwarcie przerywane, jeżeli korony drzew tylko częściowo stykają się ze sobą, częściowo zaś występują przerwy, w których mogłyby zmieścić się korony pojedynczych drzew,
5) zwarcie luźne, jeżeli drzewa stoją w znacznych od siebie odstępach, przez co utraciły wzajemny wpływ na siebie.
k. Podrost, nalot, podszyt
W dolnych warstwach drzewostanu w zależności od roli i znaczenia gospodarczego, można wyróżnić podrost, nalot i podszyt.
Podrost jest to młode, podokapowe pokolenie drzew pochodzenia naturalnego lub sztucznego, określonej wysokości, które ze względu na skład i wartość hodowlaną ma szansę wejść do piętra górnego.
Nalot jest to najmłodsze i zarazem najniższe pokolenie drzew, złożone z gatunków drzewiastych i powstałe z samosiewu.
Podszyt jest to warstwa krzewów oraz drzew, które ze względu na swoją wartość hodowlaną i formę występowania nie rokują nadziei na wejście do górnego piętra drzewostanu. Podszyt ma znaczenie biocenotyczne i glebochronne.
k. Pochodzenie
Przez pochodzenie drzewostanu należy rozumieć sposób jego powstania. Drzewostany mogą być pochodzenia naturalnego (z samosiewu, odrośli) lub sztucznego (z sadzenia, siewu). Pochodzenie określa się dokładnie w stosunku do upraw i młodników, ponieważ wpływa na wybór sposobu ich pielęgnowania. W drzewostanach starszych należy koniecznie wyróżnić pochodzenie odroślowe, rzutuje bowiem ono na ustalenie celu produkcji, wieku rębności i sposobu zagospodarowania oraz na charakter zabiegów pielęgnacyjnych.
l. Opis wyłączeń obejmujących grunty nieleśne
Wyłączenia te obejmują grunty nieleśne związane administracyjnie z gospodarstwem leśnym. Zalicza się do nich kategorie powierzchni nieleśnej (użytki rolne, zadrzewienia, wody, użytki kopalne, tereny osiedlowe, nieużytki) oraz tereny różne.
W opisie taksacyjnym gruntów nieleśnych uwzględnia się cechy, które najlepiej je charakteryzują. W stosunku do gruntów rolnych będą to: rodzaj użytku rolnego, klasa jakości i forma użytkowania, np. rola IV klasy. Przy opisie terenów osiedlowych podaje się charakterystykę zabudowań, np.: leśniczówka, budynek murowany kryty dachówką - stan dobry, lub: drewniana obora kryta blachą - wymaga kapitalnego remontu. Charakteryzując nieużytki określa się ich rodzaj (np. bagno, wydma, hałda, zapadlisko), a jeśli nadają się do uproduktywnienia, to również projektuje odpowiednie wskazówki gospodarcze.
m. Wskazówki gospodarcze na najbliższy okres gospodarczy (10-lecie)
Wszystkie czynności związane z określaniem elementów taksacyjnych drzewostanów i cech charakteryzujących wyłączenia nieleśne służą ustaleniu stanu faktycznego lasu i wchodzą w zakres prac inwentaryzacyjnych. Natomiast podstawą do opracowania szczegółowego programu działalności gospodarczej na najbliższy okres są wskazówki gospodarcze ustalane dla każdego wyłączenia leśnego podczas taksacji lasu. Zakres ich obejmuje wszelką działalność gospodarczą na terenie urządzanego obiektu leśnego w ciągu najbliższego dziesięciolecia, a więc dotyczą użytkowania, hodowli, ochrony, budownictwa leśnego, wszelkich remontów, zagospodarowania gruntów nieleśnych i innych dziedzin działalności.
W zakresie odnowienia i pielęgnowania lasu wskazówki gospodarcze obejmują: zalesienie, odnowienie, poprawki, uzupełnienia, podsiewy, podsadzenia, wprowadzanie podszytów i podrostu, pielęgnowanie upraw i młodników, melioracje agrotechniczne i wodne itp
W zakresie cięć pielęgnacyjnych wskazówki gospodarcze dotyczą czyszczeń i trzebieży. Wyróżnia się następujące rodzaje cięć pielęgnacyjnych: czyszczenie wczesne i późne, trzebieże wczesne i późne oraz cięcia sanitarne
W zakresie użytkowania rębnego wskazówki gospodarcze dotyczą drzewostanów rębnych, przeszłorębnych i negatywnych, dla których podaje się rodzaj rębni, a dla niektórych także bliższe określenie rodzaju cięcia i procent zapasu przewidywanego do usunięcia.
Wskazówki gospodarcze z zakresu ochrony lasu wynikają ze stanu sanitarnego drzewostanów i mają na celu zabezpieczenie ich przed szkodami ze strony owadów, grzybów, zwierząt leśnych i domowych.
Wskazówki gospodarcze mogą dotyczyć również użytkowania ubocznego remontu budynków, naprawy i konserwacji dróg, zabudowy potoków górskich itp. Wskazówki gospodarcze mogą wytątkowo mieć formę wniosku o uznanie drzewostanu za nasienny, ochronny krajobrazowy czy rezerwat.
O rany, miało być krótko...
A więc do dzieła:
Elementy taksacyjne drzewostanu i sposoby ich określania
a. Struktura (budowa) pionowa
W naszych lasach wyodrębniono . zdefiniowano następujące, najczęściej spotykane, formy drzewostanów: drzewostany jednopiętrowe, dwupiętrowe, trzypiętrowe, w klasie odnowienia, w klasie do odnowienia i o strukturze przerębowej.
b. Skład gatunkowy.
Wyróżnia się drzewostany jednogatunkowe (lite) i wielogatunkowe (mieszane).
Skład gatunkowy wyraża się udziałem poszczególnych gatunków drzew w drzewostanie, przy czym procent ten dotyczyć może miąższości, pola przekroju pierśnicowego, powierzchni rzutu koron czy też liczby gatunków drzew występujących w drzewostanie. W drzewostanach rębnych, bliskorębnych i przeszłorębnych skład gatunkowy określany jest na podstawie udziału miąższościowego, a w uprawach (do osiągnięcia zwarcia) - udziału ilościowego poszczególnych gatunków drzew.
Skład gatunkowy określany jest oddzielnie dla każdego piętra i zapisywany w skali 10-stopniowej (suma udziału gatunków drzew równa się 10), przy czym udział procentowy wyraża cyfra arabska umieszczona przed nazwą gatunku, np. 9 So, 1 Db oznacza 90% udziału sosny i 10% dębu.
c. Zmieszanie
Jeżeli mamy do czynienia z drzewostanami mieszanymi, to oprócz udziału gatunków drzew podaje się również sposób ich rozmieszczenia w drzewostanie, zwany formą zmieszania. Cecha ta jest szczególnie ważna dla drzewostanów młodych (I i II klasa wieku), w których podstawowym celem zabiegów hodowlanych jest regulacja składu i rozmieszczenie gatunków drzew w drzewostanie.
Obecnie stosuje się następujące formy zmieszania:
- jednostkowe - gdy gatunki drzew są zmieszane jednostkowo (nie tworzą grup ani kęp),
- grupowe - jeżeli gatunki są zmieszane w formie grup po kilkanaście sztuk,
- drobnokępowe - odnosi się do drzewostanów I klasy wieku, jeżeli gatunki występują w formie kęp do 2 arów,
- kępowe - w I i II klasie wieku, jeżeli gatunki występują w formie kęp wielkości ponad 2 arów, a w starszych drzewostanach ponad 5 arów,
- rzędowe - jeżeli gatunki występują na przemian rzędami (np. rząd sosny i rząd dębu lub 2 rzędy So i 1 rząd Db),
- pasowe - jeżeli gatunki występują na przemian pasami (co najmniej po 3 rzędy),
- smugowe — jeżeli gatunki występują w formie nieregularnych smug.
d. Wiek
Wiek drzewostanu odgrywa istotną rolę w organizacji gospodarstwa leśnego. Na jego podstawie - w połączeniu z innymi cechami - określa się produkcyjność i jakość siedliska, stosuje tablice zasobności do taksacji (określenie klasy bonitacji, zadrzewienia, a czasem także zapasu przyrostu i użytków trzebieżowych:. ustala się rodzaj i intensywność zabiegów pielęgnacyjnych. Wiek drzewostanu spełnia również pierwszoplanową rolę w zaprowadzeniu ładu czasowego (ustalenie wieku rębności, kolei rębu, etatu użytkowania, modelu lasu, planu cięć itd.).
Pod względem wieku drzewostany dzielą się na równo- i różnowiekowe.
e. Miąższość
Zapas drzewostanów jest podstawowym elementem taksacyjnym wykorzystywanym w organizacji gospodarstwa leśnego. Służy on między innymi do ustalenia rozmiaru pozyskania użytków drzewnych oraz opracowania szczegółowego planu cięć na najbliższy okres gospodarczy.
W zależności od wymaganej dokładności oznaczania zapasu drzewostanów różny jest nakład pracy i kosztów przy pomiarze tego elementu. Do wymogów dokładności muszą być dostosowane odpowiednie metody oznaczania zapasu. Stopień dokładności zależy od roli, jaką miąższość konkretnego drzewostanu odgrywa w regulacji ładu czasowego. Najbardziej dokładnie należy określić zapas drzewostanów rębnych i przeszłorębnych, a spośród drzewostanów negatywnych, tych które zostaną objęte użytkowaniem rębnym w najbliższym okresie gospodarczym. Wielkość zapasu tych drzewostanów służy bezpośrednio do ustalania etatu użytkowania i jest podstawą do sporządzania planu cięć. Dla drzewostanów średnich i młodszych klas wieku można przyjąć mniejszą dokładność. Z takiego założenia wynika wybór najodpowiedniejszych metod.
f. Stopień (wskaźnik, czynnik) zadrzewienia
Oprócz wielkości zapasu drzewostanu w odniesieniu do 1 ha i całej powierzchni wyłączenia podaje się również jego względną wielkość, tzn. stopień zadrzewienie. Jest to stosunek miąższości danego drzewostanu o powierzchni 1 ha do miąższości podanej w tablicach zasobności (suma miąższości drzewostanu głównego i podrzędnego) dla tego samego gatunku drzewa, klasy bonitacji, wieku oraz ewentualnie tej samej intensywności stosowanych zabiegów pielęgnacyjnych (jeśli tablice zawierają takie zróżnicowanie). Stopień zadrzewienia może być również wyrażony stosunkiem sumy pola przekroju pierśnicowego danego drzewostanu i pola drzewostanu tablicowego. Obliczany jest on jako ułamek dziesiętny z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.
Stopień zadrzewienia służy przede wszystkim do oceny wykorzystania przez drzewostan zdolności produkcyjnych, a więc do oceny produkcyjności drzewostanu.
W uprawach cechą odpowiadającą zadrzewieniu jest udatność. Przez to pojęcie rozumie się procentowy stosunek liczby sadzonek rosnących aktualnie i sadzonek posadzonych, np. udatność 90% oznacza, że 10% sadzonek wypadło z drzewostanu.
g. Bieżący przyrost miąższości
Dla potrzeb urządzania lasu konieczna jest znajomość bieżącego przyrostu spoodziewanego (bieżącego przyrostu w przód), który dokona się w okresie obowiązywania operatu urządzania lasu. Dokładne określenie tego przyrostu jest niemożliwe. Można wyznaczyć go w przybliżeniu na podstawie przyrostu bieżącego określonego wstecz oraz opierając się na znajomości prawidłowości przebiegu przyrostu w czasie i jego zależności od różnych warunków.
Bieżący przyrost miąższości odgrywa dużą rolę przede wszystkim przy ustalaniu rozmiaru użytkowania w lesie o strukturze przerębowej, ale znajduje też zastosowanie w obiektach zagospodarowanych systemem zrębowym czy zrębowo-przerębowym. Przy ustalania różnego rodzaju etatów (np. etat według dojrzałości, według stanu drzewostanów czy według potrzeb hodowlanych) zapas nie może być traktowany statycznie (według stanu na początek okresu gospodarczego), lecz dynamicznie, tzn. że trzeba go powiększyć o przyrost, jaki się odłoży do momentu usunięcia drzewostanów. Jeżeli ustala się etat na okres 10-letni, to do zapasu drzewostanów objętych użytkowaniem rębnym w tym okresie trzeba dodać przeciętnie ich 5-letni bieżący przyrost miąższości. Problem ten ma również swoje odzwierciedlenie w planie cięć. Jeżeli np. drzewostan ma być wycięty za 5 lat, to aby określić zapas w momencie jego usuwania, trzeba dodać do obecnej miąższości jej przyrost w najbliższym pięcioleciu.
h. Jakość drzewostanu
Oprócz określenia dominującej funkcji każdego drzewostanu (gospodarczej, ochronnej czy rezerwatowej) ważnym zadaniem jest określenie jego jakości hodowlanej i technicznej. Różne przyczyny składają się na to, że nawet drzewostany o podobnym składzie gatunkowym, wieku i zapasie mają różną przydatność gospodarczą.
Syntetycznym wskaźnikiem wartości drzewostanu jest jego jakość. Ten element taksacyjny musi być określany w zależności od stadium rozwojowego drzewostanu i w związku z tym w różnym wieku bierze się pod uwagę różne cechy drzew.
Młode drzewostany ocenia się pod kątem przydatności do dalszej hodowli, jakość zaś starszych drzewostanów określa się na podstawie udziału sortymentów drzewnych przewidywanych do pozyskania (im udział cennych sortymentów jest większy, tym jakość drzewostanu jest wyższa).
Jakość hodowlana jest wypadkową cech charakteryzujących zdrowotność, wzrost, rozwój; wyraża ją liczba dwucyfrowa. Dla upraw pierwsza cyfra dotyczy dostosowania składu gatunkowego do siedliska, a druga - jest wskaźnikiem zdrowotności i stopnia uszkodzenia. Dla, pozostałych drzewostanów przy ocenie jakości hodowlanej pierwsza cyfra dotyczy oceny zdrowotności, a druga - wzrostu i rozwoju (zgodności składu gatunkowego z siedliskiem, stopnia oczyszczenia strzał, rozwoju i przekroju strzał itp.).
i. Przeciętna wysokość i pierśnica, klasa bonitacji siedliska
Przeciętna wysokość drzewostanu wykorzystywana jest w urządzaniu lasu przede wszystkim do określenia klasy bonitacji siedliska. Do tego celu może być również zastosowana przeciętna pierśnica, ale jej główna rola polega na tym, że charakteryzuje udział drzew w drzewo¬stanie przypadających na poszczególne stopnie pierśnicy. Przeciętna pierśnica wskazuje bezpośrednio na układ sortymentów w drzewostanie, natomiast wpływ przeciętnej wysokości na układ sortymentów jest stosunkowo niewielki.
Znaczenie klasy bonitacji jako miernika żyzności siedliska zmalało w ostatnim okresie w związku z rozwojem typologii leśnej. Obecnie miernikiem żyzności jest siedliskowy typ lasu, jednak w jego ramach ma się do czynienia często z dwoma lub trzema klasami bonitacji dla tego samego gatunku. Przez określenie klasy bonitacji charakteryzuje się bardziej szczegółowo możliwości wzrostu danego gatunku drzew w określonym siedliskowym typie lasu oraz stwarza się podstawę do wykorzystania w pracach taksacyjnych tablic zasobności.
Dla drzewostanów wielogatunkowych o strukturze piętrowej przeciętną wysokość określa się oddzielnie dla gatunków drzew w każdym z pięter.
Przeciętną wysokość ustala się z reguły jako średnią arytmetyczną wysokości pewnej liczby drzew o pierśnicach zbliżonych do przeciętnej i wybranych w różnych miejscach drzewostanu.
Przeciętną pierśnicę określa się oddzielnie dla każdego gatunku drzew i piętra jako średnią arytmetyczną pierśnic reprezentatywnej liczby drzew. Liczba ta zależy od zróżnicowania grubości w drzewostanie. Wynik zaokrągla się w zasadzie do pełnych centymetrów i podaje się go dla drzewostanów od IIa podklasy wieku, czasem Ib (na żyznym siedlisku).
Klasę bonitacji siedliska określa się dla danego gatunku drzew na podstawie przeciętnej wysokości i wieku przez porównanie z odpowiednimi wielkościami w tablicach zasobności. Klasę bonitacji określa się dla gatunków głównych z dokładnością do 1/2 klasy i zapisuje liczbami rzymskimi (I, II, III itd.). Dla drzewostanów I klasy wieku, halizn i powierzchni zrębowych nie można bezpośrednio określić klasy bonitacji. Dlatego też wskaźnik ten określa się na podstawie bonitacji ustalonych w drzewostanach sąsiednich rosnących w podobnych warunkach siedliskowych.
j. Zwarcie, luki
Zwarcie jest to stosunek powierzchni rzutu koron drzew drzewostanu do powierzchni samego wyłączenia drzewostanowego. Wskaźnik ten jest jedną z tych cech drzewostanu, na podstawie których projektuje się różne zabiegi hodowlane, takie jak podsiewy, podsadzenia, czyszczenia, trzebieże.
W praktyce mamy do czynienia z dwoma sposobami oceny zwarcia: słownym i liczbowym. Słowna ocena zwarcia przewiduje skalę 5-stopniową, która uzależnia przyjęte formy zwarcia od wzajemnego oddalenia koron drzew:
1) zwarcie silne, jeżeli korony częściowo zachodzą na siebie i nie ma przerw w okapie drzewostanu,
2) zwarcie pełne, jeżeli korony drzew stykają się ze sobą i nie ma przerw w okapie,
3) zwarcie umiarkowane (rozluźnione), jeżeli korony drzew oddzielone są od siebie wąskimi wolnymi pasami,
4) zwarcie przerywane, jeżeli korony drzew tylko częściowo stykają się ze sobą, częściowo zaś występują przerwy, w których mogłyby zmieścić się korony pojedynczych drzew,
5) zwarcie luźne, jeżeli drzewa stoją w znacznych od siebie odstępach, przez co utraciły wzajemny wpływ na siebie.
k. Podrost, nalot, podszyt
W dolnych warstwach drzewostanu w zależności od roli i znaczenia gospodarczego, można wyróżnić podrost, nalot i podszyt.
Podrost jest to młode, podokapowe pokolenie drzew pochodzenia naturalnego lub sztucznego, określonej wysokości, które ze względu na skład i wartość hodowlaną ma szansę wejść do piętra górnego.
Nalot jest to najmłodsze i zarazem najniższe pokolenie drzew, złożone z gatunków drzewiastych i powstałe z samosiewu.
Podszyt jest to warstwa krzewów oraz drzew, które ze względu na swoją wartość hodowlaną i formę występowania nie rokują nadziei na wejście do górnego piętra drzewostanu. Podszyt ma znaczenie biocenotyczne i glebochronne.
k. Pochodzenie
Przez pochodzenie drzewostanu należy rozumieć sposób jego powstania. Drzewostany mogą być pochodzenia naturalnego (z samosiewu, odrośli) lub sztucznego (z sadzenia, siewu). Pochodzenie określa się dokładnie w stosunku do upraw i młodników, ponieważ wpływa na wybór sposobu ich pielęgnowania. W drzewostanach starszych należy koniecznie wyróżnić pochodzenie odroślowe, rzutuje bowiem ono na ustalenie celu produkcji, wieku rębności i sposobu zagospodarowania oraz na charakter zabiegów pielęgnacyjnych.
l. Opis wyłączeń obejmujących grunty nieleśne
Wyłączenia te obejmują grunty nieleśne związane administracyjnie z gospodarstwem leśnym. Zalicza się do nich kategorie powierzchni nieleśnej (użytki rolne, zadrzewienia, wody, użytki kopalne, tereny osiedlowe, nieużytki) oraz tereny różne.
W opisie taksacyjnym gruntów nieleśnych uwzględnia się cechy, które najlepiej je charakteryzują. W stosunku do gruntów rolnych będą to: rodzaj użytku rolnego, klasa jakości i forma użytkowania, np. rola IV klasy. Przy opisie terenów osiedlowych podaje się charakterystykę zabudowań, np.: leśniczówka, budynek murowany kryty dachówką - stan dobry, lub: drewniana obora kryta blachą - wymaga kapitalnego remontu. Charakteryzując nieużytki określa się ich rodzaj (np. bagno, wydma, hałda, zapadlisko), a jeśli nadają się do uproduktywnienia, to również projektuje odpowiednie wskazówki gospodarcze.
m. Wskazówki gospodarcze na najbliższy okres gospodarczy (10-lecie)
Wszystkie czynności związane z określaniem elementów taksacyjnych drzewostanów i cech charakteryzujących wyłączenia nieleśne służą ustaleniu stanu faktycznego lasu i wchodzą w zakres prac inwentaryzacyjnych. Natomiast podstawą do opracowania szczegółowego programu działalności gospodarczej na najbliższy okres są wskazówki gospodarcze ustalane dla każdego wyłączenia leśnego podczas taksacji lasu. Zakres ich obejmuje wszelką działalność gospodarczą na terenie urządzanego obiektu leśnego w ciągu najbliższego dziesięciolecia, a więc dotyczą użytkowania, hodowli, ochrony, budownictwa leśnego, wszelkich remontów, zagospodarowania gruntów nieleśnych i innych dziedzin działalności.
W zakresie odnowienia i pielęgnowania lasu wskazówki gospodarcze obejmują: zalesienie, odnowienie, poprawki, uzupełnienia, podsiewy, podsadzenia, wprowadzanie podszytów i podrostu, pielęgnowanie upraw i młodników, melioracje agrotechniczne i wodne itp
W zakresie cięć pielęgnacyjnych wskazówki gospodarcze dotyczą czyszczeń i trzebieży. Wyróżnia się następujące rodzaje cięć pielęgnacyjnych: czyszczenie wczesne i późne, trzebieże wczesne i późne oraz cięcia sanitarne
W zakresie użytkowania rębnego wskazówki gospodarcze dotyczą drzewostanów rębnych, przeszłorębnych i negatywnych, dla których podaje się rodzaj rębni, a dla niektórych także bliższe określenie rodzaju cięcia i procent zapasu przewidywanego do usunięcia.
Wskazówki gospodarcze z zakresu ochrony lasu wynikają ze stanu sanitarnego drzewostanów i mają na celu zabezpieczenie ich przed szkodami ze strony owadów, grzybów, zwierząt leśnych i domowych.
Wskazówki gospodarcze mogą dotyczyć również użytkowania ubocznego remontu budynków, naprawy i konserwacji dróg, zabudowy potoków górskich itp. Wskazówki gospodarcze mogą wytątkowo mieć formę wniosku o uznanie drzewostanu za nasienny, ochronny krajobrazowy czy rezerwat.
O rany, miało być krótko...
